FAQ
Wat is certificering van duurzaam bosbeheer en de handelsketen (CoC)?
Boscertificering is het aantonen dat een bos op een duurzame manier wordt beheerd. Een onafhankelijke partij (certificeerder) controleert hierbij aan de hand van vooraf opgestelde eisen en criteria of aan de voorwaarden van het betreffende certificeringsysteem wordt voldaan. Er zijn verschillende certificeringssytemen in omloop, zoals FSC, PEFC, CSA en SFI.
Om te kunnen garanderen dat het hout(en product) met een keurmerk ook daadwerkelijk afkomstig is uit duurzaam beheerde bossen, wordt de hele keten die het hout van bos tot eindproduct doorloopt, gecontroleerd. Dit wordt de ‘Chain of Custody’ (CoC) genoemd. Elk bedrijf (schakel) in de keten wordt, net als het bos, door een onafhankelijke instantie gecontroleerd. Indien uit deze controle blijkt dat het bedrijf voldoet aan de vooraf gestelde regels, ontvangt het bedrijf een CoC certificaat met een uniek CoC-nummer. Dit nummer op de factuur of pakbon vormt het bewijs dat het hout dat gekocht wordt ook daadwerkelijk uit duurzaam beheerde bossen komt. Het is dus van groot belang dat alle schakels in de keten gecertificeerd zijn en de keten daarmee gesloten is. Dit gaat van houthandelaar, houtzagerij en timmerfabrikant tot aannemer, bouwbedrijf, drukker en winkelketen.
Het CoC nummer op de factuur van het gecertificeerde hout moet het nummer zijn van het bedrijf waar het hout (en product) van gekocht wordt. De CoC nummers zijn te verifiëren op de websites van de verschillende certificeringssystemen. Indien één van de bedrijven in de schakel niet gecertificeerd is, dan verliest het hout of het papier zijn certificaat. De keurmerken FSC en PEFC hanteren elk een eigen gecertificeerde handelsketen.
Alleen bedrijven met een CoC-certificaat (van FSC, PEFC, STIP of Keurmerk-Duurzaam) zijn gerechtigd om duurzaam geproduceerd hout of papier te leveren onder het betreffende keurmerk. U moet er daarom goed op letten of op de offerte het CoC-nummer/certificaatnummer van het betreffende bedrijf staat vermeld. Bij twijfel kunt u het nummer eventueel controleren in de desbetreffende database van het certificeringsyteem. Kijk in de database van FSC, PEFC, STIP of Keurhout-Duurzaam.
In het geval van GWW of utiliteitsbouw kan ook worden gekozen voor projectcertificering. Hierbij worden niet alle schakels in de keten gecertificeerd, maar geeft het projectcertificaat zekerheid dat het in het (bouw)project gebruikte hout gecertificeerd is. Bedrijven met vragen over (project)certificering kunnen onder meer terecht bij FSC Nederland en PEFC Nederland.
Hout, een duurzame grondstof.
Hout is als grondstof een zeer milieuvriendelijke keus. Het is hernieuwbaar, milieuvriendelijk en vrijwel CO2-neutraal. Bomen kunnen binnen 20 tot 120 jaar een prachtige grondstof leveren, in tegenstelling tot aardolie en ertsen die juist veel langzamer worden gevormd. Er is geen ander algemeen bouwmateriaal dat met zo weinig energie wordt geproduceerd als hout. Als de bossen waaruit het hout wordt geoogst op een duurzame manier worden beheerd, kunnen deze bossen voorzien in een onuitputtelijke grondstofbron. Daarnaast kan hout nadat het in langdurige constructies is toegepast, nog worden hergebruikt in andere producten en tot slot als grondstof voor groene energie worden ingezet.
Ondanks dat hout als grondstof duurzaam is, moeten de bossen waaruit het hout afkomstig is ook duurzaam beheerd worden. Bij duurzaam bosbeheer wordt het hout op een duurzame manier geoogst, zodat alle bosfuncties behouden blijven. Dit houdt in dat het gebruik van bosproducten (zoals hout) geen gevaar oplevert voor de instandhouding van het bos. Ook het verzekeren van veilige arbeidsomstandigheden van bosarbeiders en het beschermen van de rechten van de bosbewoners zijn een belangrijk onderdeel van duurzaam bosbeheer.
Met certificeren van duurzaam bosbeheer en de handelsketen wordt beoogd kopers van hout- en papierproducten de garantie te geven dat zij een product aanschaffen dat afkomstig is uit een duurzaam beheerd bos, waarbij rekening is gehouden met de sociale, ecologische en economische aspecten. Door het kopen van deze gecertificeerde en dus aantoonbaar duurzaam geproduceerde houten producten, draagt u direct bij aan het behoud en duurzaam beheer van bossen wereldwijd. Immers, zonder vraag geen aanbod.
Hoe kan een (overheids-)inkoper bijdragen aan het behoud van bos (in de tropen)?
Door duurzaam geproduceerd hout in te kopen zorgen we ervoor dat onze bossen voor huidige en toekomstige generaties beschikbaar blijven. Bij duurzaam geproduceerd hout is er een garantie dat het bos waaruit het hout afkomstig is duurzaam wordt beheerd en dat daarbij rekening is gehouden met sociale, ecologische én economische aspecten. Volgens de meest recente cijfers (2018) wordt slechts 20% van het wereldwijde areaal bos met productiefunctie aantoonbaar duurzaam beheerd. Hoe groter de vraag naar duurzaam geproduceerd hout, hoe groter het areaal duurzaam beheerd bos.
Hoe weet ik dat het hout, houtproducten en papier dat ik inkoop duurzaam geproduceerd is?
In 2008 zijn door de Nederlandse overheid de inkoopcriteria voor duurzaam hout vastgesteld. Deze zijn beschreven in het ‘Timber Procurement Assessment System’, kortweg de TPAS-criteria. Ze bevatten de uitgangspunten en eisen voor duurzaam bosbeheer, de handelsketen (Chain of Custody, CoC) en het ontwikkelen, toepassen en beheren van certificeringssystemen die voldoen aan deze TPAS-criteria.
Vastgesteld is dat hout dat PEFC, FSC, STIP of Keurmerk-Duurzaam gecertificeerd is, in ieder geval voldoet aan deze TPAS criteria (het categorie A bewijs). Biedt uw opdrachtnemer hout aan waarbij geen van deze certificaten geleverd kan worden, dan is alternatief bewijs nodig om aan te tonen dat het hout toch voldoet aan de inkoopcriteria van TPAS (het zgn. categorie B bewijs).
Meer informatie over TPAS vindt u op de website van het ‘Timber Procurement Assessment Committee’ (TPAC), ook over het kunnen leveren van alternatief bewijs voor de duurzaamheid van niet-gecertificeerd hout.
Is duurzaam geproduceerd goed beschikbaar?
Jazeker, de afgelopen jaren is duurzaam geproduceerd hout gemeengoed geworden in Nederland Voor naaldhout uit duurzaam beheerde Europese bossen geldt in de regel geen meerprijs. Door hardhout of hardhouten producten op tijd bij uw leverancier of aannemer te bestellen en bovendien geen specifieke houtsoort voor te schrijven, is hier de eventuele meerprijs beperkt.
Hoe borg je het gebruik van duurzaam hout in contracten?
Om er zeker van te zijn dat dat er duurzaam geproduceerd hout wordt gebruik in het uit te voeren werk, moet dit voor alle betrokkenen al in de prille voorbereidingsfase expliciet worden benoemd. Dit begint met het verwijzen naar de TPAS-criteria voor duurzaam hout in de bestektekst, het instrueren van de opdrachtnemer, het proces van aanbesteding en de controle hierop. Op deze website vind je een stroomschema waarin al deze stappen worden doorlopen en waarmee je aan de hand wordt genomen hoe je het gebruik van duurzaam hout kunt borgen in contracten en de uitvoering van het werk.
Hoe controleer ik of mijn leveranciers daadwerkelijk duurzaam geproduceerd hout leveren?
Alleen gecertificeerde leveranciers mogen formeel claimen aantoonbaar duurzaam geproduceerd hout of papier onder certificaat te leveren en weten hoe zij dit moeten verantwoorden naar de opdrachtgever. Elke schakel in de keten – van houtkap tot eindgebruiker – die duurzaam geproduceerd hout verwerkt, bewerkt en doorverkoopt, moet zich laten certificeren. In het geval van papier geldt dat ook voor de drukkerij. Dit heet handelsketen-certificering (ook wel Chain-of-Custody of kortweg CoC genoemd). Mist er een schakel in deze keten, dan verliest het hout of het papier zijn certificaat, de oorsprong van de grondstof kan dan immers niet meer achterhaald worden.
De keurmerken FSC en PEFC hanteren elk een eigen gecertificeerde handelsketen. Een belangrijke controle van je leveranciers betreft de pakbonnen, facturen e.d. waarop steeds het nummer van het
certificaat vermeld moet staan. De geldigheid van het certificaat kun je met dit nummer eenvoudig controleren in de vrij toegankelijke databases op de websites van FSC of PEFC. Een overzichtelijk schema van alle te doorlopen stappen vind je onder deze link.
Waar vind ik een overzicht van alle toegelaten beoordelingssystemen?
Een overzicht van de beoordeelde en toegelaten certificatiesystemen vindt u hier.
Mag ik één keurmerk voorschrijven?
Een bestektekst mag niet naar één specifiek keurmerk verwijzen, ook niet in combinatie met aanvullende eisen of vragen naar keurmerken die gelijkwaardig zijn aan éen specifiek keurmerk. Dit is gebaseerd op artikel 23, lid 6 van de Aanbestedingsrichtlijn 2004/18/EG. Schrijf dus geen specifiek keurmerk voor, maar verwijs naar de TPAS criteria in het bestek.
Er bestaan diverse certificatiesystemen (keurmerken) voor hout. Op dit moment zijn er meerdere systemen goedgekeurd voor het inkoopbeleid. In de praktijk wordt in bestekteksten nog wel eens verwezen naar één keurmerk. Dit kan echter prijsverhogingen in de hand werken en andere goedgekeurde keurmerken worden dan ten onrechte uitgesloten. Daarnaast is het mogelijk dat het aanbod van geschikt hout met dat specifieke keurmerk beperkt is.
Wat is het verschil tussen FSC en PEFC?
Er zijn wereldwijd twee internationale keurmerken voor duurzaam bosbeheer, FSC en PEFC. Beide keurmerken hebben een eigen werkwijze en ontstaansgeschiedenis.
FSC (Forest Stewardship Council) is een internationale organisatie opgericht in 1993 met een wereldwijde toonaangevende standaard voor duurzaam bosbeheer. Het FSC-keurmerk wordt actief gesteund door verschillende milieuorganisaties. FSC staat voor duurzaam bosbeheer met een gelijkwaardig evenwicht tussen economische, sociale en ecologische belangen en werkt op basis van 10 principes.
PEFC (Programme for the Endorsment of Forest Certification) is een internationale overkoepelende organisatie voor nationale certificeringssystemen, zoals het Maleisische MTCS en het Canadese CSA. De standaarden voor duurzaam bosbeheer worden per land opgesteld en getoetst aan de PEFC Sustainability Benchmark. Deze Benchmark bevat sociale, ecologische en economische criteria en wordt onderschreven door 149 landen.
Zijn er naast duurzaamheidscertificaten ook andere manieren om aantoonbaar duurzaam geproduceerd hout in te kopen?
Ja, maar het wordt wel een stuk moeilijker om de duurzaamheid van het hout aan te tonen.
Het beste bewijs dat geleverd kan worden om aan te tonen dat hout duurzaam geproduceerd is, is als dit gecertificeerd is conform de zgn. TPAS-criteria. Momenteel betreft dit alle hout, houtproducten en papier dat geleverd wordt met het FSC, PEFC, STIP of Keurhout-Duurzaam certificaat. We noemen dit ‘categorie A bewijs’.
Dit betekent niet dat deze producten zonder één van deze certificaten niet duurzaam geproduceerd kunnen zijn, maar het leveren van bewijs hiervoor in stuk ingewikkelder. Hiervoor moet aanvullend en overtuigend bewijs geleverd worden, het zgn. ‘categorie B bewijs’. Hoe dit moet staat op deze website beschreven onder deze link en kun je vinden op de website van TPAC, de beoordelingscommissie voor de inkoop van duurzaam hout.
Wat is het verschil tussen duurzaam geproduceerd hout en verduurzaamd hout?
Bij duurzaam inkopen van hout wordt meestal de term ‘duurzaam geproduceerd hout’ gehanteerd. Dit betekent dat het hout afkomstig is uit een duurzame bron (duurzaam beheerde bossen). De term ‘duurzaam geproduceerd hout’ zegt in dit geval niets over de verdere bewerking of duurzaamheid (‘hoe lang het mee gaat’) van het hout. Zo is op de markt ook verduurzaamd hout verkrijgbaar. De term ‘verduurzaamd hout’ slaat op de behandeling van hout om het te beschermen tegen micro-organismen (bacteriën en schimmels) of insecten (bijvoorbeeld de huisboktor en de meubelkever) om zo de levensduur van het hout te vergroten. Bij het opstellen van duurzaam inkoop criteria voor producten waarin hout is verwerkt, zoals bijvoorbeeld straatmeubilair, wordt dit type verduurzaamd hout op duurzaamheidscriteria getoetst. Zie www.pianoo.nl/nl/themas/maatschappelijk-verantwoord-inkopen-mvi-duurzaam-inkopen voor de criteria.
Een andere, nieuwere, vorm van houtverduurzaming is houtmodificatie. Bij houtmodificatie wordt door middel van een thermische behandeling of een behandeling met biologisch afbreekbare stoffen, zoals bijvoorbeeld azijnzuur, de levensduur van het hout verlengd. Gemodificeerd hout bevat over het algemeen geen milieubelastende stoffen.
Hoe zit het met het gebruik van hergebruikt hout?
Omdat het voor hout uit deze ‘bronnen’ in de praktijk vaak niet mogelijk is om aan te tonen dat het hierbij om duurzaam geproduceerd hout gaat, valt dit hout vooralsnog onder het zogenaamde ‘category B evidence’, wat betekent dat er alternatief bewijs geleverd moet worden over de herkomst van dit hout. Tenzij hergebruikt hout met het label ‘FSC recycled’ of ‘PEFC recycled’ wordt geleverd. Momenteel (2020) wordt gekeken hoe deze houtstromen in de toekomst een formele plek in het inkoopbeleid kunnen krijgen.
Ik gebruik houtvrij papier, hoef ik dan niet op de duurzaamheid van het papier te letten?
Houtvrij papier is, in tegenstelling tot wat de naam doet vermoeden, niet vrij van hout, dus u moet zeker op de duurzaamheid van het papier letten.
Er wordt gesproken over twee soorten papier: ‘houthoudend’ en ‘houtvrij’. Voor de productie van houtvrij papier is wel degelijk hout nodig. Houtvrij papier kost zelfs meer bomen dan houthoudend papier, omdat er minder efficiënt gebruik gemaakt wordt van hout. Voor de productie wordt alleen het cellulose uit het hout gebruikt en niet het lignine (houtstof, vandaar de naam ‘houtvrij’). Een kilogram houtvrij papier bevat daardoor ongeveer dubbel zoveel hout als een kilo houthoudend papier (waarvoor wel lignine is gebruikt). Het voordeel van houtvrij papier is dat het sterk en wit is en zich goed leent voor recycling. Houthoudend papier is niet zo sterk en vergeelt snel als het ongebleekt blijft (zoals bijvoorbeeld krantenpapier). De meeste papiersoorten zijn dan ook ´houtvrij´. Dit betekent dat het ook bij houtvrij papier van belang is om te letten op de duurzame herkomst van de grondstof.